„Słownik psychologii” wyjaśnia, że poczucie własnej wartości (inaczej samoocena) jest to „postawa wobec siebie lub własna opinia na swój temat czy też ocena samego siebie (…)”(Colman, 2009). Zwięźle przedstawił samoocenę Piotr Oleś (2009), pisząc, że jest to odpowiedź na pytanie „jak się czuję z tym, kim jestem?”.
Samoocena dotyczy więc obszaru najbliższego – związanego z Ja – co Ja myślę o sobie, jak Ja czuję się ze sobą. Dlatego nic dziwnego w tym, że źródłem Twojej samooceny są dziedziny życia, które Ty uznajesz za istotne. Szczególnie mogą to być te związane z wyglądem, z relacjami z innymi, z poczuciem własnej skuteczności. Oprócz dziedzin życia, samoocenę tworzą, przyjęte przez Ciebie wartości społeczne, oraz ocenianie siebie przez porównywanie z innymi (Franken, 2005).
Jakie są charakterystyki osób o niskiej i wysokiej samoocenie? Czym tak się różnią, że prawdopodobnie większość z nas chciałaby mieć wysoką, pewną i stabilną w czasie samoocenę? Badań w literaturze przedmiotu jest mnóstwo i na ich podstawie można przedstawić poniższy opis (Fila-Jankowska, 2009; Franken, 2005; Oleś, 2009; Wojciszke, 2004; Wojciszke i Doliński, 2008).
Osoba z niską samooceną może mieć poczucie wszechogarniającej beznadziejności, przejawia znaczne poczucie winy i wstydu. Nie zna dobrze swoich słabych i mocnych stron. Gorzej radzi sobie z wyzwaniami, problemami, krytyką i stresem. Dlatego woli unikać ryzyka i częściej myśli o swoich niedostatkach a porównania z innymi wywołują u niej emocje negatywne.
Natomiast osoba z wysoką samooceną lepiej radzi sobie z krytyką, lękiem, stresem. Jest bardziej otwarta na doświadczenia. Jest wytrwała mimo przeciwności losu. Zna swoje słabe i mocne strony, przy czym zdecydowanie skupia się na tych mocnych. Optymistycznie patrzy na świat jako pełen możliwości a nie zagrożeń. Porównywanie się z innymi działa pozytywnie, stymuluje do rozwoju.
Oprócz osób z wysoką i niską samooceną, są także osoby z samooceną względnie niską (umiarkowaną) i osoby z zawyżoną samooceną (nieuzasadnioną).
Widzisz więc, na podstawie powyższego porównania, że niskie poczucie własnej wartości to taka „bomba z opóźnionym zapłonem” (Branden, 2007) a korzyści z wysokiego poczucia własnej wartości są ogromne.
Ponadto psychologowie zwracają uwagę, że poczucie własnej wartości jest znaczącym czynnikiem powiązanym z odczuwaniem szczęścia i tworzeniem satysfakcjonujących związków.
Tomasz Kurzydłowski
PS. Jeśli chcesz wiedzieć więcej, to zapisz się na nasz newsletter. Będziemy podsyłali Ci różne artykuły o samoocenie oraz informacje o organizowanych przez nasz warsztatach internetowych i stacjonarnych.
—
Literatura cytowana:
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Colman, A. M. (2009). Słownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fila-Jankowska, A. (2009). Samoocena autentyczna. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
Franken, R. E. (2005). Psychologia motywacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Oleś, P. K. (2009). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wojciszke, B. (2004). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wojciszke, B. i Doliński, D. (2008). Psychologia społeczna. W: J. Strelau i D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t.2, s. 293-448). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.